Նկարում ՝ Վեհփառ Հայրապետը հանդիսավորությամբ Հայաստանի Հանրապետության նախագահի հրամանագրի համաձայն Հանրապետության բարձրագույն «Ս.Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով է պարգևատրում Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարք Թորգոմ արքեպիսկոպոս Մանուկյանին՝ գահակալության 20, քահանայության 70, և ծննդյան 91-ամյակի կապակցությամբ : 23.03.10թ.
Այսօր առավոտյան ժամը 9:50 րոպեին ծանր հիվանդության պատճառով 93 տարեկան հասակում կյանքից հեռացավ Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարք Թորգոմ արքեպիսկոպոս Մանուկյանը: Իսրայելահայերի Նաիրի միության անունից ցավակցում ենք Հոգևոր Հովվի ընտանիքին ու հարազատներին:
Ստորև ներկայացնում ենք Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքարանի տրամադրած
կենսագրական տվյալներն արևմտահայերեն տարբերակով՝
ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԹՈՐԳՈՄ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ
Ամենապատիւ Թորգոմ Պատրիարք Մանուկեանը ծընած է Իրաք, Պաղտատէն մէկ ժամ հեռւ Պաքուպա գիւաքաղաքին մօտ հաստատուած եւ Վանէն տարագրուած հայ գաղթակայանին մէջ, 16Փետրուար 1919-իՆ: Իր Հայրը՝ Իվանը,ծնած է Հայաստան,Դիլիջան, եւ մայրը Նարկիզ Վարդանեանը, Աղբակ (Վան)։ Բազմանդամ ընտանիքի զաւակն է (վեց եղբայրներ եւ մէկ քոյր՝ Անդրանիկ, Համազասպ, Աւետիս, Սուրէն, Խաչիկ, Վարդան եւ Ծովիկ)։ Աւետիսը, շրջանաւարտ ըլլալով Պաղտատի Ս. Թարգմանչաց նախակրթարանէն, 1931 Նոյեմբեր 1-ին կ՚ըն–դունուի աշակերտ Երուսաղէմի ժառանգաւորաց Վարժարանի։ 1936 Օգոստոս 2-ին, իր դասընկերներով, Սարկաւագ կր ձեռնադրուի Թորգոմ Պատրիարք Գուշակեանի ձեռամբ։ 1939 Յուլիս 23-ին կուսակրօն Աբեղայ կը ձեռնադրուի ձեռամբ Մեսրոպ Պատրիարք Նշանեանի եւ կը վերակոչուի Թորգոմ Աբեղայ։ 1939-1946 Յուլիս 10 Թորգոմ Աբեղայ Մանուկեան, որպէս անդամ Սրբոց Յակոբեանց Միաբանութեան, կը ծառայէ՝ զանազան պաշտօններ ստանձնելով։ Ուսուցիչ է Սըրբոց Թարգմանչաց Վարժարանի, իսկ ժառանգաւորաց Վարժարանի մէջ՝ դասախօս եւ Մարզանքի ուսուցիչ, Տպարանի Տեսուչ, «Սիոն» պաշտօնաթերթի խմբագրութեան անդամ, Ժառանգաւորաց Վարժարանի Փոխ տեսուչ։ Վարդապետական Աստիճան կը ստանայ 1946 Մայիս 16-ին, Սրբոց Յակոբեանց Տաճարին մէջ, ձեռամբ Կիւրեղ Պատրիարք Իսրայէլեանի։ Միացեալ ՆաՀանգաց Արեւելեան Թեմի Առաջնորդ Տիրան Եպս. Ներսոյեանի հրաւէրով Նիւ-Եորք կը ժամանէ 1946 Յուլիս 26-ին եւ կը նչանակուի Հոգեւոր Հովիւ Ֆիլատելֆիոյ Ս. Երրորդութիւն Եկեղեցւոյ։ Նոյն ատեն եղած է Այցելու Հովիւ Ռիչմընտ Վիրճինիայի եւ Ուաչինկթըն Մայրաքաղաքի Հայ Համայնքներուն։ Ան երկու շրջանով անդամ ընտրուած է Թեմական Խորհուրդին (1947-1954): 1951 Նոյեմբերին կը նշանակուի Թեմակալ Առաջնորդի Փոխանորդ եւ կը փոխադրուի Նիւ-Եորք։ Ան կը ստանձնէ կառուցուելիք Ս. Վարդան Մայր Տաճարի, Մշակութային Կեդրոնի յանձնախումբի, Յարաբերութեանց Գրասենեակի վարիչի պաչտօնը, ինչպէս նաեւ՝ Լոնկ Այլընտի Սրբոց Նահատակաց եկեղեցւոյ համայնքին կազմակերպման եւ այցելու հովիւի պարտականութիւնները։ 1955-ին Երուսաղէմ կը վերադառնայ։ Պաշտօններ կը ստանձնէ իբրեւ Միաբանական ժողովի Ատենապետ,Դիւանապետ, Տեսուչ եւ ուսուցիչ Երուսաղէմի ժառանգաւորաց Վարժարանի եւ Ընծայարանի, ուսուցիչ Թարդմանչաց երկրորդական Վարժարանի։ 1960-ին Թորգոմ Վարդապետ, վերադառնալով Միացեալ Նահանգներ, կբ հետեւի Գէյմպրիճ Մասաչուսէցի Եպիսկոպոսական Աստուածաբանական Վարժարանի դասընթացքներուն։ 1962-ին կ՚ընտրուի Առաջնորդ Գալիֆորնիոյ թեմին։ Իր առաջնորդութեան չորս տարիներուն զարկ տուած է թեմի համայնքներու կրօնական, մշակութային եւ տնտեսական աշխատանքներուն։ 1962-ին, առաջին անգամ ըլլալով, կայցելէ Ս. էջմիածին՝ մասնակցելու համար Ազգային Եկեղեցական Ժողովին եւ, իբրեւ Թեմակալ Առաջնորդ, Եպիսկոպոս կ՚օծուի Հոկտեմբեր 14-ին, Ամենայն Հայոց Վազգէն Ա. ՎեՀ. Կաթողիկոսի ձեռամբ։ Թորգոմ Եպիսկոպոս Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւելեան Թեմի Առաջնորդ կ՚ընտրուի 1966-ի Ապրիլ 30-ին եւ կը պաշտօնավարէ 24 տարի՝ հինգ անգամ վերընտրուելով։ 1990-ի Փետրուար 1-ին կը վախճանի Երուսաղէմի Պատրիարք Եղիշէ Արք. Տէրտէրեան, որու Թաղման Կարգէն յետոյ, Փետրուար 9-ին, Սրբոց Յակոբեանց Միաբանութեան Ընդհանուր ժողովը Պատրիարքական Տեղապահ կըրնտրէ Թորգոմ Արք. Մանուկեանը:
Պատրիարքի ընտրութիւնը կը կատարուի Մարտ 22-իՆ: Ընտրութեան Իսրայէլեան եւ Յորդանանեան պետական ճանաչումը ստանալէն յետոյ, Հոկտեմբեր 27-ին Սրբոց Յակոբեանց Մայր Տաճարին մէջ տեղի կունենայ Գահակալութեան արարողութիւնը: Ամենայն Հայոց Վազգէն Ա. Վեհափառ Կաթողիկոսի վախճանումէն յետոյ (1994 Օգոստոս 19) Թորգոմ Պատրիարքը կ՚ընտրուի Կաթողիկոսութեան Տեղապահ (Օգոստոս 25) մինչեւ Ամենայն Հայոց Գարեգին Ա. ՎեՀ. Կաթողիկոսի րնտրութիւնը եւ գահակալութիւնը (5 Ապրիլ, 1995): Թորգոմ Պատրիարքի պատանութեան օրերէն երգի, երաժշտութեան եւ գրականութեան հանդէպ ունեցած՜ սէրը, քաջալերանքովը իր ուսուցիչներուն (մանաւանդ՝ ՇաՀան Ռ. Պէրպէրեանի եւ Յակոբ Օշականաի) ղինք կը մղեն ժրաջան գործունէութեան; Ան ունի հետեւեալ արդիւնքը։ Երգչախումբեր կը կազմակերպէ եւ համերգներ կը ներկայացնէ Պաղտատի մէջ (1946), Ֆիլատելֆիա եւ Նիւ– Եորք ( 1948-1951), Երուսաղէմ եւ Ամման ( 1957-1959): Միացեալ Նահանգաց Արեւելեան Թեմին մէջ եւ Թեմին Առաջնորդ Տիրան Արք. Ներսոյեանի թելադրութեամբ՝ 1947-ին կը կազմակերպէ «Դպրաց Դասերու Ընկերակցութիւնը», կը հրատարակէ ձայնագրութեամբ «Պատարագի Մէջ Սարկաւագի Ուղեցոյցը», «Սարկաւագ» ձայնապնակր ել ձայներիզր ( 1960), «Ձեռաց Պատարագամատոյցը» ( 1963) (Հայերէն եւ Անգլերէն տառադարձութեամբ ու թարգմանութեամբ՝ Կոմիտասեան եւ Եկմալեան մայր եղանակով), «Արեւագալի Ժամերգութիւն (Վարդան Սարգսեանի դաշնաւորումով) (1957), «Պաշտօն Հանգստեան» (1963), «Բացատրական Սարկաւագի Ուղեցոյցի»( 1985), «50 Երգեր ՇաՀան Ռ. Պէրպէրեանի ( 1983), «Կոմիտասի Հանճարը» ( 1985), «Կոմիտասի Հանճարը» (Հայերէն-Անգլերէն) (1987),« Հայ Եկեղեցւոյ Կորուստր Եղեռնին»( 1972), «Յարութեան Ճաշու Շարականներ (Վ. Սարգսեան) եւ Ութր ձայներու Սկսուածք» ( 1964), «Արարողութիւնք Ս. Յակոբի Եւ Ս. Տեղեաց Մէջ» (1995, Ս. էջմիածին), «Շաբաթական Թափօրի Երգեր» (1994), «Անկարելի Սէր» (Հայերէն-Անգլերէն), (2001), «Վանքի Օրեր» ( 1972), «Վանքի Օրեր» (Հայերէն եւ Անգլերէն )(թարգմանութիւն՝՝ Ա. Քէշիշեանի)(2001), «Օրագրութիւն Սարկաւագի եւ Քառասունք Թորգոմ Աբեդայի» (Կ. Պոլիս, 2001), «Օրագրութիւն, Քառասունք, Ուսուցիչ եւ Ականջդ Տուր Ինծի» (Երուսաղէմ, 2001), «Խումբին Հետ» (1957),« Հայ Ուխտաւոր (1957): Թորգոմ Պատրիարք Մանուկեանը կատարած՜ է նաեւ Անգլերէնէ Հայերէն թարգմանութիւններ.– «Հոգեբանական Եօթր Դիմանկարներ» ( Երուսաղէմ, 1994), «Հոգեբանական Եօթը Դիմանկարներ (Արեւելահայերէն, Ս. էջմիածին, 1995), Անգլերէն ՝Քերթողութիւն՝«Վերելք» ( 1994), Շէյքսպիրի «Սօնէթներ» (1996), «Արձագանգուն Մեղեդի» (1999): Թորգոմ Պատրիարքը եղած է անդամ «Միացեալ ՆաՀանգաց Եկեղեցեաց Ազգային Խորհուրդի Վարչական Մարմընի», «Կրօնքը Ամերիկեան Կեանքին Մէջ Կազմակերպութեան», «Խղճմտանքի Կոչ Հիմնարկութեան» եւ «Ամերիկայի Սուրբ Գրոց Ընկերութեան Վարչական Մարմիններուն»։ Թորգոմ Պատրիարքին Պատւոյ շքանշաններ կը տըրւին՝ ա) 1983-ին Նիւ-Եորքի ճէնըրըլ Թէօլօճիքըլ Սէմինարիին կողմէ «Աստուածաբանութեան Տօքթօրի» աստիճանով։ բ)1986 Յուլիսին, Ամերիկայի Ազատութեան Արձանի 100 ամեակին առիթով, Նիւ-Եորքի քաղաքապետ էտուըրտ Քաջի գնահատանքով։ զ)Հոկտեմբերին, էլլիս Այլընտի եւ Ազատութեան Արձանի Հիմնարկութեան կողմէ՝ ի գնահատութիւն իր արդիւնաւոր առաջնորդութեան եւ գործունէութեան։ 1990 Յունուար 28-ին, իր ՔաՀանայական ձեռնադրութեան 50 ամեակի եւ ծննդեան 70 ամեակին առիթով, «Կրօնքը Ամերիկեան կեանքին մեջ կազմակերպութեան» կողմէ Թորգոմ Մանուկեան Պատրիարքր կ՚րնտրուի որպէս «Տարուան Մարդր» ել իրեն կր յանձնուի «Տքր. Ըրլ Փլէզրնթ Մրցանակր»։ 2001-ին Ամենայն Հայոց Գարեգին Բ.ՎեՀ. Կաթողիկոսր, Ս. էշմիածնի մէջ 1700 ամեակի տօնակատարութեանց, ընթացքին, «Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ» շքանչան կր շնորհԷ Թորգոմ Մանուկեան Պատրիարքին։
23.03.10թ. - ինՎեհփառ Հայրապետը հանդիսավորությամբ Հայաստանի Հանրապետության նախագահի հրամանագրի համաձայն Հանրապետության բարձրագույն «Ս.Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով է պարգևատրում Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարք Թորգոմ արքեպիսկոպոս Մանուկյանին՝ գահակալության 20, քահանայության 70, և ծննդյան 91-ամյակի կապակցությամբ :
2010թ.-ի նոյեմբերի 15-18 Երուսաղեմում, Պատրիարքարանի դահլիճում տեղի ունեցավ Սրբոց Հակոբյանց թվով 19-րդ Միաբանական Ընդհանուր Ժողովն, որի ժամանակ ներկայացվեց 2010 թվականի հաշվետվությունը: Միաբանական Ընդհանուր Ժողովի ատենապետ էր ընտրվել Ամերիկայի Արևելյան թեմի առաջնորդ՝ Գերշ. Տ. Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը:
Ներկայացվել էր Պատրիարք Հոր խնդրանքը նոր ընտրություններ նշանակելու հետ կապված: 2011թ.-ին գարնանը կանոնադրական փոփոխությունները կատարվեցին, բայց որոշվեց հետաձգել նոր պատրիարքի ընտրությունները:
Պատրիարքի հիվանդության պատճառով ժամանակավորապես նրա պարտականությունները կատարում էր լուսարարապետ Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանուկյանը: Այժմ ըստ կանոնադրության ընտրվելու է նոր Տեղապահ, որի հիմնական պարտականությունն է լինելու նոր պատրիարքի ընտրությունների կազմակերպումը:
|
